Analytische systemen in kunst gevangen
‘Ik vind dingen vaak niet logisch…’
Aan de rand van de historische Haarlemse binnenstad bevindt zich het atelier en woonhuis van Annesas Appel. Een moderne kunstenares die met eigentijdse middelen bijzondere hedendaagse kunst maakt.
Op de vide in het atelier van kunstenares Annesas Appel staat de state-of-the-art printer lustig te snorren. Pagina na pagina spuwt het apparaat uit. Als ze ze bijeen heeft gebonden, zal het de eerste catalogus zijn van een fiks aantal dat ze zelf maakt. Het geeft direct aan waar het bij Annesas om draait: controle.
Hoe spannend het dan is om van een bezorger een pakketje te ontvangen met daarin buiten de deur gefabriceerde ansichtkaarten van je werk, laat zich raden. Het interview met de 38-jarige moeder van twee stokt en ongeduldig scheurt ze het cellofaan van de kaarten. Nauwgezet bestudeert ze de vijf verschillende stapeltjes om uiteindelijk na goedkeuring weer te ontspannen.
Het werk van de Haarlemse kunstenares laat zich niet eenvoudig omschrijven. Annesas onderzoekt, analyseert, systematiseert en herordent alledaagse voorwerpen. Probeert er op een andere manier naar te kijken, zich te verwonderen en het voor zichzelf te vertalen naar presentaties in beeld, geluid of welke vorm ook. En dat gaat ver. Een laptop wordt tot op het allerkleinste schroefje, chipje of printplaatje uit elkaar gehaald. De naden van kleding, landkaarten of de getallenreeks 1 tot en met 9; ze worden tot op het bot ontmanteld en omgezet naar haar eigen (beeld)taal. Het levert boeken op (mapping) met een vertaling van haar eindeloze zoektocht, maar ook kleden die ze uiteraard onder haar wakend oog laat weven bij het textielmuseum in Tilburg.
Verwondering
“Een zelfverzonnen logica” zegt ze, in een poging haar werk te omschrijven. “De term nerd heb ik ook wel voorbij horen komen, haha. En er zijn ook mensen die afhaken hoor. Ik snap dat wel. Waar het bij mij om draait is het onderzoek. Dat is het grootste deel van mijn werk, dat vind ik het spannendst. Net als een kind blanco kijken naar objecten. Dan ga je andere vragen stellen. Het is heel visueel, vrij proberen te kijken naar wat we al weten. Die laptop bijvoorbeeld; alles is even belangrijk in zo’n ding. Elk stipje op een printplaat, elke verbinding. Elk minuscuul dingetje mag gezien worden, want zonder een zo’n onderdeeltje werkt het ding gewoon niet. De verwondering die je krijgt als je in zo’n laptop duikt, dat je het gevoel hebt dat je heel klein wordt en al die structuren ziet alsof het een stad is.”
Neem een boom in je gedachten, vraagt ze. “Kijk, jij ziet waarschijnlijk gewoon een boom voor je. Maar ik zie een boom van onder, van boven, van opzij, van binnen… Dat zwerft allemaal tegelijkertijd door m’n hoofd. Ik neem geen genoegen met alleen die ene platte voorstelling van een boom. Ik vind dingen vaak niet logisch. Ik maak voor mezelf een logica om het te begrijpen. Dat begon al vroeg op school. Al die regels! Je zegt in het Engels ‘po em’”, zegt ze, duidelijk articulerend, “maar je leest poem. Het is niet wat het is. Voor mij was het zoiets van: dus je hoeft je dan ook niet aan die regels te houden.”
Eigen vertaling’
Toch duurde het nog even voor ze zich echt die vrijheid toestond. Appel: “In het basisjaar op de Rietveld Academie was ik nog heel braaf. Bij een opdracht deed ik precies wat ze vroegen. Maar dat wás het dan niet, vond de docent. En ik begreep maar niet waarom, want ik had toch precies gedaan wat ze vroegen? En iemand anders had dan iets gemaakt wat helemaal nergens op sloeg en dat vond zo’n docent dan fantastisch! Pas later besefte ik dat je je eigen vertaling moest maken van wat ze vroegen.”
‘Mapping a wardrobe’ heette haar eindexamenproject. Ze bracht haar eigen kledingkast minutieus in kaart. “Daar is een aantal boekjes uit voortgekomen met de analyse daarvan. En ik heb doeken laten weven in Tilburg gebaseerd op de naden van kledingstukken. Mijn eerste werk na mijn examen was een analyse van de Schotse ruit. Wat me trof, was dat het een taal in zich heeft. In elk patroon en kleur kon je vroeger aflezen uit welk gebied iemand kwam, wat voor rang iemand had, enzovoorts. Dat ben ik helemaal gaan uitzoeken en heb daar mijn eigen vertaling van gemaakt. Het dus uit die Schotse context gehaald en in een geheel eigen, nieuw systeem van acht kleurgroepen en het alfabet geplaatst waar ‘mijn’ ruiten uitkwamen.”
De computer is Annesas’ belangrijkste werktuig, maar als ze laat zien waar ze momenteel aan werkt, komt er een simpel notitieboekje tevoorschijn. Helemaal volgepriegeld met cijferreeksen. Enthousiast: “Kijk, het zijn allemaal omkeringen. En wat ontdekte ik? Als je bijvoorbeeld 39 hebt en de omkering is 93, dan blijkt dat het verschil altijd een getal is uit de tafel van 9. Nou ja, dat vind ik dan leuk. En dan gaat het cijferen steeds maar verder en verder. Uiteindelijk zal ik dat dan vertalen naar lijnen of kleuren.”
Weinig geld
Een tot twee jaar duurt het eer een project is afgerond. Dankzij een stipendium van vier jaar van het Mondriaan Fonds kan Annesas de eindjes aan elkaar breien. “Ach, het is geen vetpot en dat moet je in je achterhoofd houden. Maar daar is het me niet om te doen. Dankzij het stipendium en een beetje sponsoring van m’n vriend is het te doen. Ik werd er wel eens een klein beetje ongelukkig van als ik weer eens weinig geld had. Totdat mijn vriend me vroeg of ik, als ik wist dat ik nooit meer wat zou verkopen, zou stoppen. Nee dus! Nou, dan moet je je er ook niet meer druk om maken.”
Hoe gestructureerd ze in haar werk is, hoe chaotisch het in de rest van haar leven is, vertelt Annesas tot slot. “Daar maakt het me allemaal wat minder uit. Naar mijn kinderen toe ben ik bijvoorbeeld heel vrij. Ik heb alleen een tik met Lego”, lacht ze breeduit. “Met mijn kinderen speel ik er veel mee, maar dan orden ik het wel eerst op vorm en soort…”