Door Fred van Assendelft - NLMagazine/Uit de Oude Doos - Mijn oma (1876 - 1958) heb ik nooit echt gekend. Beide grootouders, Anna en Willem, overleden toen ik nog jong was. De enige herinnering die ik aan ze heb, is dat ze bij ons op bezoek waren en in de tuin koffie zaten te drinken. Zoals ik met mijn kleinkinderen omga, met ze speel en verhaaltjes vertel voor het slapengaan, nee, zo heb ik ze nooit gekend.
Toch weet ik wel het een en ander over Anna en Willem. Mijn vader vertelde erover. Hij schreef zelfs heel veel op en daarom weet ik wat van ze, vooral over mijn oma.
Ze hadden het niet breed. Opa was machinist geweest bij de marine en later op koopvaardijschepen en Anna wilde wel met hem trouwen, maar alleen als hij ‘aan de wal kwam’. Dat deed Willem en hij werd trambestuurder bij de RET (Rotterdamse Electrische Tram).
Mijn vader vertelde dat Oma vond dat drie stuks ondergoed ruim voldoende waren voor een persoon. Ze gaf daar ook een onvervalst Rotterdamse verklaring bij: “Eén in de kast, één in de wast en één an je bast.” Zo ging het daar thuis. Ik denk ook niet dat er veel gedoucht of gebadderd werd, wassen gebeurde in het hokkie (de keuken) aan de koude kraan.
Natuurlijk was er wel warm water beschikbaar. Mijn vader ging dan naar de ‘water- en vuurbaas’ om een emmer heet water te halen, maar daar mocht je je niet zelf in wassen. Dat hete water werd voor de was gebruikt. Anna stond dan om vier uur op en als de buurvrouwen om een uur of twee ’s middags meldden dat de ‘wast al in de poeier’ stond, kon mijn oma melden dat: “Oh, ik heb de wast al in de kast.”
De tijden waren anders. Voor beleg op brood had oma niet de variatie die wij in elke supermarkt kunnen kopen. Ze belegde het brood van de kinderen heel dun met keukensuiker. Er was suiker en keukensuiker. Keukensuiker was voor het personeel, dat uitsluitend in de keuken mocht eten. De rijke mensen die zich dit personeel konden veroorloven, aten in de kamer suiker op brood, de tegenwoordige kristalsuiker. De keukensuiker (nu: basterdsuiker) was de suiker van mindere kwaliteit, een restproduct van de productie van kristalsuiker. Het was goedkoper en daarom werd het door de arbeiders gebruikt, dus ook door mijn oma.
