Foto door Noord-Hollands Archief - 023 Haarlem Geschiedenis - Molen de Adriaan is misschien wel de bekendste molen van Haarlem. Maar wist u dat de molen zoals wij hem nu kennen er pas 20 jaar staat? In aanloop naar de 777e verjaardag van onze stad, duiken we 7 weken lang in de geschiedenis van bijzondere plekken in Haarlem.
Molen de Adriaan na het Beleg van Haarlem. Foto door Noord-Hollands Archief
Molen de Adriaan ontvangt jaarlijks bezoekers van over de hele wereld. En hoewel het huidige gebouw dus relatief jong is, gaat de geschiedenis van deze plek ver terug. Want voordat de eerste Adriaan in 1779 opende, stond hier ooit de Sint Catrijnenpoort. Een stadspoort die het Spaarne aan het noorden van Haarlem afsloot en zorgde voor bescherming tegen vijanden van buitenaf.
Tachtigjarige Oorlog
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog tussen 1572 en 1573, raakt de poort zo erg beschadigd dat een van de torens niet meer te redden is. Daarom bouwt de stad een nieuwe toren: de ‘Goe Vrouwtoren’. In 1778 verkoopt Haarlem deze verdedigingstoren aan de Amsterdamse ondernemer Adriaan de Boois. Hij bouwt er een molen op. Omdat de molen op de fundering van de oude toren staat, vangt hij veel wind. In die tijd staat de molen nog aan de rand van de stad.
De grote brand in 1932. Foto door Noord-Hollands Archief
Van schelpen tot tabak
De molen wordt eerst gebruikt voor het malen van onder andere schelpen en eikenschors. En later ook voor tabak. In 1865 krijgt hij een nieuwe eigenaar, die er graan in gaat vermalen. Maar 60 jaar na de overname raakt de molen in zwaar weer. Hij is niet meer winstgevend door de concurrentie van moderne technieken en wordt bijna gesloopt. De Vereniging De Hollandsche Molen voorkomt dit en koopt de molen over.
Verbrand en vervallen
De vereniging blijft na de overname gewoon doormalen. Tot er in 1930 een zware storm over Haarlem raast. De schade is zo erg dat de molen niet meer kan malen. Hij komt leeg te staan en vervalt.
Op 23 april 1932 wordt de molen door een nieuwe ramp getroffen. Die zaterdagmiddag breekt er plots een grote brand uit De Adriaan gaat volledig in vlammen op. Tot groot verdriet van de Haarlemmers. Al de dag na de brand organiseren inwoners een eerste inzamelingsactie voor een nieuwe molen. Maar door de armoede in deze crisisjaren is er niet genoeg geld.
Foto door Jur Engelchor Fotografie
Een nieuw begin
Ruim 30 jaar na de brand koopt de gemeente Haarlem het stuk grond over waar de Adriaan ooit stond. Met daarbij de belofte de molen te herbouwen. Maar helaas gebeurt dat lange tijd niet.
Totdat een groep inwoners van Haarlem in 1991 Stichting Molen De Adriaan opricht. Met als doel: herbouw van de molen. Ze maken meerdere plannen, maar de gemeente beroept zich op geldgebrek.
Er komt pas schot in de zaak als de voorzitter van de stichting een document vindt, waarin staat dat de gemeente Haarlem bij de overname een herbouwplicht krijgt. Dit verandert alles. De gemeente komt met een bijdrage van 1 miljoen gulden. En met de hulp van subsidies, de Europese Unie, Haarlemse ondernemers en inzamelingsacties van inwoners komt ook de rest van de benodigde 2,5 miljoen gulden bij elkaar. De bouw van de nieuwe molen kan beginnen!
Sinds 2002 is de Adriaan in oude glorie hersteld en staat hij weer op zijn vertrouwde plekje aan het Spaarne. De molen is nu een museum, waar bezoekers alles kunnen leren over hoe een molen werkt. En het is een van de bijzondere trouwplekken in Haarlem.
Haarlem 777 jaar
Op 23 november vieren we de 777e verjaardag van Haarlem. Op die datum in 1245 kregen we namelijk stadsrechten van graaf Willem II. In de Haarlemse Tijdmachine delen we de komende 7 weken daarom iedere week een verhaal uit de geschiedenis van onze stad. Dit is de eerste aflevering.
Algemene informatie
Publiekshal
Zijlvest 39
2011 VB Haarlem
Bron: Gemeente Haarlem
