Door Nick van Rookhuijzen - De eerste Stolpersteinen in Haarlem aan het Spaarne nummer 25. Als herdenking aan Israel en Julie van Koolen | Foto: Christian Michelides CC BY-SA 4.0
023 Haarlem en omgeving, Historie - Bronskleurige stenen waar een naam in gegraveerd staat; je komt ze op verschillende plekken tegen in Haarlem, zo ook in de Lange Wijngaardstraat bij nummer 14. Waarom liggen die glimmende keien daar? En waar dienen ze eigenlijk voor?
Aan de Lange Wijngaardstraat bij nummer 14 liggen sinds maart 2022 drie van deze stenen. Ze zijn daar gelegd als herdenking aan de Joodse familie Zilversmit, bestaande uit vader Nathann Moses, moeder Minna en hun dochter Friederika.
Trouwen in Westerbork
Nathann en zijn vrouw Minna werkten voor de oorlog als conciërge in het Joods Gemeentegebouw van Haarlem, waar het echtpaar ook woonde. Nathann was daarnaast ook grafdelver bij de Nederlands Israëlitische Gemeente Haarlem en drager bij de Godsdienstige Instelling Gemieloeth Chassadiem. Minna was ook badvrouw werkzaam in het Gemeentegebouw. Hun dochter Friederika was hulp in de huishouding en hield toezicht op de schoonmaak van het Gemeentegebouw.
In de nacht van 25 op 26 augustus 1942 volgt een grote deportatie van Haarlemse Joden, onder hen bevindt zich ook het gezin Zilversmit. In Westerbork trouwt Friederika – een dag voor de deportatie naar Auschwitz – met David Goud (ook afkomstig uit Haarlem) met wie zij zich drie weken daarvoor verloofd had. Vier dagen na hun huwelijk worden ze vermoord in Auschwitz. De oudere zus van Friederika, Emma Zilversmit die in Amsterdam woonde en werkte, komt een maand later in Auschwitz aan en wordt bij aankomst ook direct vermoord.
Struikelstenen
Officieel worden deze glimmende stenen Stolpersteine genoemd. ‘Stolpern’ is het Duitse woord voor ‘struikelen’ en we kennen de stenen in Nederland dan ook als struikelstenen. De struikelstenen zijn bedacht door de Duitse kunstenaar Günter Demnig. De keien, bedekt met een messing plaatje waarin de naam, geboorte- en sterfdatum van Joodse bewoners zijn gegraveerd, worden in de stoep voor het huis waar ze hebben gewoond gelegd.
“Een mens is pas vergeten, als zijn naam is vergeten”, zegt Günter over de gedenkstenen. Hij heeft ze struikelstenen genoemd “omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart”. Verspreid over Europa zijn er zeker 100.000 ‘gouden’ stenen te vinden.
Op allerlei plekken in de stad
In 2021 werden aan het Spaarne nummer 25 de eerste stenen in Haarlem gelegd. Inmiddels vind je meer stenen op een aantal plekken in Haarlem. Zoals de Grote Markt, de Jansstraat, de Ridderstraat en de Zijlstraat. Alle locaties van de Haarlemse stenen zijn via deze website te vinden.
Bron: Indebuurt.nl
