"Moed heeft het geweld overwonnen"
Als we zijn huiskamer binnentreden zien we gelijk het wapen van Haarlem. In zijn kamer spreken we met de 'rasechte Mug' Richard Sieval (46) die trots is op zijn stad en op het fraaie Haarlemse ambachtswerk; het wapen van Haarlem is namelijk gemaakt van leien, een ambacht dat steeds minder wordt beoefend.
We nemen plaats aan tafel en kijken recht op het wapen, maar eerst willen we iets meer over Richard weten. Hij is getrouwd met Sandra (41) en samen hebben ze twee zonen Noah (12) en Tristan (7). Gezien Richard’s achtergrond is het niet zo vreemd dat hij dit ambachtelijke wapen van Haarlem heeft gemaakt. Richard is namelijk loodgieter en dakdekker en komt tijdens zijn werkzaamheden veel monumentale panden in Haarlem tegen waarbij veel gebruik wordt gemaakt van leien daken. Richard voegt er dan ook gelijk aan toe dat Nederland eigenlijk een ‘dakpannenland’ is. Dakpannen zijn veel goedkoper zijn dan leien en ook het plaatsen van leien is ook aanmerkelijk bewerkelijker dan bij dakpannen.
In Duitsland en dan vooral in het Zuiden is het gebruik van leien heel gewoon. Daarom moest Richard naar onze Oosterburen uitwijken om aldaar de cursus ‘Het werken met leien’ te kunnen volgen. En dat is niet zo vanzelfsprekend; er is namelijk een wachtlijst met een wachttijd die jaren kan oplopen. Richard is ook de eerste Nederlander die de ‘Ornamentkurs 2017’ in Keulen heeft gevolgd. “Dat was flink aanpakken, zeker ook omdat de tekst en uitleg in technisch Duits werd gegeven. Maar ik liet me hierdoor niet afschrikken en dat werd ook door de docenten en medecursisten zeer gewaardeerd”, aldus Richard die bijzonder onder de indruk is van de kwaliteit van zijn Duitse collega's.
“Dat maakt me ook wel een beetje bezorgd. Weet je, in Duitsland wordt vakmanschap nog steeds hoog gewaardeerd. Je kunt hier ook niet zomaar even een bedrijf in deze branche opstarten. Je moet het volledige traject van leerling, gezel en meester doorlopen. Dat is in Nederland toch anders. Natuurlijk hebben we hier ook vaklieden, maar dat aantal slinkt enorm. Met het geleidelijk aan wegvallen van de oude generatie, verdwijnt ook de vakkennis. Zo werd een loodverwerkingscursus gegeven door iemand die 70 jaar oud was. Wat die man moest doen voor zijn eigen examen in de jaren zestig, kúnnen wij helemaal niet meer. Logisch dat je tegenwoordig dan ook veel zèlf moet uitvinden. Zeker bij het herstellen van monumenten kom je vaak hele bijzondere dingen tegen en dat maakt het werk ook weer een uitdaging. ‘Spieken’ bij de Duitsers is dan ook niet zo’n slecht idee. Op school wordt niet meer altijd het juiste gedoceerd; de nieuwe generatie moet ook vaak nog op de werkvloer worden bijgeschoold”, aldus de enthousiaste Richard.
Het kenbaar maken van zijn zorgen over de stand van zaken in het vakonderwijs vindt hij eigenlijk belangrijker dan zijn eigen resultaat van de Ornamentkurs. Zijn oudste zoon gaat volgend schooljaar naar een vakschool. Natuurlijk heeft Richard samen met zijn vrouw Sandra kritisch gekeken naar het niveau van de vakdocenten. Gelukkig hebben ze een goede school gevonden. Richard benadrukt: "Uiteindelijk is een goede opleiding en de instelling van de leerling de juiste combinatie voor succes. Een praktijkvoorbeeld is b.v. het gebruik van de mobiele telefoon. Dat is niet meer weg te denken, maar gebruik die dan wel wanneer het ook kán. Tegenwoordig wordt de jongste generatie teveel afgeleid en dat gaat ten koste van de kwaliteit op het werk. Het is een kwestie van het wel of niet hebben van de juiste instelling." Als interviewer krijg ik gelijk het beeld dat bellen op hoge daken een recept is voor ernstige ongelukken. Toch sluiten we hoopvol af, want “als je een echte vakman bent, dan heb je een goede toekomst in het vooruitzicht”, aldus Richard. Kijkend naar het wapen van Haarlem geloof ik hem op zijn woord.
Achtergrond
· Dakleien of kortweg leien zijn een vorm van dakbedekking bestaande uit individueel overlappende elementen. Aanvankelijk werden deze, zoals de naam al zegt, gemaakt uit leisteen. Omdat leisteen snel verweert, werden vanaf de 20ste eeuw andere materialen populair. Tot in de jaren negentig ging het hierbij vooral om asbestcement, dat vanaf 1993 echter is verboden.
· Net als bij dakpannen worden leien in rijen gelegd. Zij worden van onder naar boven gelegd, waarbij de bovenliggende rij deels overlappend over de onderliggende rij leien wordt gelegd zonder doorlopende naden tussen de overlappende rijen.
· Doordat leisteen wat vettig is en weinig poriën heeft, is het niet waterdoorlatend en is het schoonmaken ervan eenvoudig. Bovendien is het gemakkelijk in kleine plakjes te zagen of te verwerken. Dit maakte het jarenlang een goede keuze voor dakbedekking.
· Leisteen is echter een zacht gesteente en verweert eenvoudig. Het is ooit diep in de aardkost onder hoge druk uit klei ontstaan. Eenmaal aan de oppervlak is het gesteente niet meer in evenwicht en keert het langzaam terug naar de oorspronkelijke staat: Klei. Om die reden moeten traditionele leistenen dakleien relatief snel worden vervangen.
· Dakleien worden vooral gebruikt in gebieden waar het aan de oppervlakte voorkomt, zoals in het zuiden van België en aangrenzende delen van Duitsland.
· Leisteen is meestal donkergrijs. Er komen ook andere kleuren voor zoals groen en rood maar die zijn schaarser en daardoor duurder. Leisteen dat uit de buurt van New York komt, heeft een roodachtige kleur. Net zoals b.v. de rode ornamenten in de kroon van het wapen. Deze leisteensoort dan ook ‘New Yorke Slate’ genoemd.
Maurice Harroud
Hans Peter Koennecke opleider meesterleier
Es hat sehr viel Spaßgemachtum Richard bei beiseinem Ornament zuhelfen. Er war sehrwissbegierigundkonnte es auch gut umsetzen. Seine anfänglichen Bedenken wegen des Sprachproblemshabensichsehrschnellaufgelöst. Ich bin sowieso der Meinung das es HandwerkernkeinSprachproblemgibt, weilwir was das Handwerk angeht alle dieselbeSprachesprechen. Was wir nicht mitWortenerklärenkönnen, machenwirmitunserenHänden.
Was michammeistengefreut hat, war seinestrahlendenglücklichenAugenzusehen, als seineArbeitfertigwurde. Sollte er irgendwannnochmal den WunschhabenaneinemweiterenKursteilzunehmen, soist er recht herzlichwillkommen.
